Unutulmuş Mahsuller Geleceğin Besinleri Olabilir Mi?
Sadece dört ürün buğday, mısır, pirinç ve soya fasulyesi dünya gıda tedarikinin üçte ikisini sağlıyor. Ancak Malezya’daki bilim adamları, unutulmuş mahsulleri yeniden canlandırarak bunu değiştirmeye çalışıyorlar çünkü uzun vadede sadece bu dört tür ürüne olan büyük güven sürdürülebilir değil.
Malacca Boğazı yakınlarındaki küçük bir meyve çiftliğinde Lim Kok Ann, Malezyalıların daha çok turşu ve salatalarda kullandıkları kedondong (altın elma, ambarella) adlı bir meyve yetiştiriyor. Ancak bu meyve ananasın gölgesinde kaldığı için Lim’in tercihi daha kârlı olanı yetiştirmek. Malezya kırsalına bir saat kadar uzaklıkta ise Crops For the Future (CFF) küresel araştırma kuruluşunun merkezinde, bilim adamları gıdaların geleceğini değiştirmeye çalışıyorlar. Onlar, kedondong gibi “alternatif” ürünler olarak adlandırılan bitkileri yetiştirerek ve işleyerek insanların yediklerinin sınırlarını genişletmeyi hedefliyor. Bu sayede kârlı olan mahsuller yerine besin değeri yüksek olanı yetiştirebilmek mümkün olacak. CFF’nin bahçelerinde de unutulmuş mahsuller olarak tanımlanan bitkiler yetiştiriliyor ve modern beslenmeye kazandırılması için çalışmalar yapılıyor. Örneğin CFF’nin bir merkezinde kedondong, C vitamini açısından yüksek efervesana ve şekersiz bir meyve suyuna dönüştürüldü.
@oze.my
Cılız moringa ağaçları, bambara yerfıstığı, ekşi kedondong yüzyıllardır yetiştirilen ancak yetiştikleri yerlerin dışında neredeyse bilinmeyen ürünler. Yetiştirildikleri bölgede bile onlara olan talep azalıyor. CFF başkanı Sayed Azam Ali bu meyvelerin büyük dörtlü için bir kenara itildiğini ve buğday, mısır, pirinç ve soya fasulyesi olmak üzere sadece dört ürünün dünya gıda tedarikinin üçte ikisini sağladığını açıklıyor. Bu dört ürüne yoğunlaşılsa da binlerce yıldır üretilen 7000 görmezden gelinen başka mahsul olduğunu belirtiyor. Bunların yalnızca 30 tanesi dünya çapında yetiştiriliyor. Araştırmacılar, unutulmuş, az kullanılan veya alternatif olarak tanımladıkları bu göz ardı edilen bitkilerin potansiyelini ortaya çıkarmaya çalışıyorlar, çünkü diyetlerde ekinlerden elde edilen işlenmiş gıdaların yerlerini almaları insanlık için cankurtaran bir çözüm olacak.
Unutulmuş Mahsuller
BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre, gıda sektörü küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık üçte birinden sorumlu. 2050 yılına gelindiğinde dünyanın, 10 milyar olması beklenen küresel nüfusunu beslemek için % 50 daha fazla gıda üretmesi gerektiği tahmin ediliyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü bu talebi iklim değişikliğini artırmadan, biyoçeşitliliğe ve ekosistemlere daha fazla zarar vermeden karşılamak için acil çözüm çağrısında bulunuyor.
@cffresearch
CFF’ye göre bu sorunun çözümü unutulmuş mahsuller. Ülkeler ihmal edilen yerel fabrikalara yatırım yaparak, ithal ürünlerin oranını azaltabilirler. Unutulan yerel mahsullerin üretimi teşvik edilerek insanların yediği ürün çeşidini arttırmak, bitkilerin varlığını tehdit eden iklim değişikliklerini güvence altına alabilir. Azam Ali, bu unutulmuş mahsullerin iklime en dayanıklı ve besleyici gıdalar arasında yer aldığını savunuyor.
Gıda Güvensizliği Yok Gıda Cehaleti Var
Gıda güvenliği uzmanları unutulmuş mahsullerin desteklenmesi konusunda hemfikir. Singapur Ulusal Üniversitesi Su Politikası Enstitüsü’nde üst düzey bir araştırma görevlisi olan Cecilia Tortajada, “Dünyada gıda güvensizliği yok, gıda cehaleti var, yerli bitkilere sahip olduğumuzda, onları değerli değillermiş gibi göz ardı ediyoruz.” diyor.
Bu ürünlerin temel ürünlere alternatif olması mümkün ancak bu ürünlerin pazarlanabilir olup olmadığı sorusu önem arz ediyor. CFF’nin araştırma merkezlerinin birinde, bunun kritik bir soru olduğunu belirten gıda teknolojisi uzmanı Tan Xin Lin, buğday unu yerine toz haline getirilmiş moringa yaprakları kullanarak yüksek besin değerine sahip, düşük gluten içeren bir kek pişirmeye çalışıyor. Xin Lin’in işi, bu hala bilinmeyen malzemelerle yemek pişirmek. Geçtiğimiz yıllarda CFF’de (Moringa ve bambara yerfıstığı gibi) yetişen bazı unları, çorba, makarna ve atıştırmalıklar yapmak için kullandı. Ayrıca eğitimli bir pastane şefi olan Xin Lin, eski tarifleri kullanmak yerine unutulmuş ürünleri modernleştirmeye çalışıyor.
@cff
CFF’nin en iyi gıdalarından biri bambara yer fıstığı. Bambara yer fıstığının marketlere girmesi potansiyel yatırımcılara kinoa gibi mahsullerin başarısını göstermesi amaçlanıyor. Yaklaşık 30 yıl önce, kinoa, Bolivya ve Peru’daki dağların dışında neredeyse hiç duyulmamıştı. Bugün ise lüks menülerde bulunuyor.
Diğer Bitkileri Yemeye Alışmak Zorundayız
Verim yerine bitkilerin besin değerini ölçmek, unutulmuş gıdalar girişiminin kalbini oluşturmakta. 1960’ların yeşil devriminden beri, yüksek verimli ürünler modern tarıma hükmetti. Bu, dünyanın gıda arzını arttırmak için ihtiyaç duyduğu bir zamanda yıkıcı kıtlıklara önemli bir cevaptı. Ancak şimdi başlıca besinleri desteklemek yerine, daha besleyicili olan unutulmuş mahsullere yatırım yapılmalı.
ABD merkezli bir düşünce kuruluşu olan Food Tank’ın başkanı Danielle Nierenberg, unutulmuş gıdaların etrafında büyüyen küresel bir momentum olduğunu söylüyor. Dünyada yalnızca az gelişmiş mahsullere yönelik ilk araştırma merkezi olarak görev yapan CFF dışında, Crop Trust, Slow Food, Icrisat ve Bioversity International gibi tarımsal çeşitliliği savunan diğer kilit gruplar da var. Besleyici yiyecekler arayan daha orta gelirli tüketicilere ve bir zamanlar dedelerinin işledikleri işlenmemiş gıdaları denemeye istekli bir kesim de var ancak, bazı kesimlerde unutulmuş gıdalara olan ilgi, diğerlerinde şeker, yağ ve işlenmiş gıdaların fazla olduğu Batı tarzı diyetlerin küresel yayılımı ile geride kalmaktadır. Bunu aşmak için çözüm ise unutulan besinleri yeniden tasarlamak.
Londra Üniversitesi’den gıda politikası profesörü Tim Lang “İklim değişikliği, tatların değişeceği anlamına geliyor, diğer bitkileri yemeye alışmak zorundayız.” diyor. Birçok kuruluşun çağrısına, gıda araştırmacılarının fikirlerine ve iklim değişikliği gibi sorunların çözümü olma ihtimaline rağmen özel sektör yatırımcılarını alternatif mahsullere destek vermeye ikna etmek, deveye hendek atlatmaya benziyor. Yatırımcılar bu ürünleri ilginç bulsa da pazar olmaması girişimin önüne geçiyor.
@theaseanpost
CFF, geçen Kasım ayında, Prens Charles’ın da ziyaretiyle destek verdiği, ortak mirasımızın bir parçası olan gıdalar, yemek tarifleri ve gelenekler hakkında bilgi toplamak ve paylaşmak için küresel bir girişim olan Forgotten Foods Network’e de liderlik ediyor. Modern beslenme ve geleceğin beslenmesini desteklemek için daha fazla çeşit gıdaya yönelik bu arayış, ortadan kalkacak yiyecekler, tarifler ve gelenekler hakkında bilgi toplayan ve bunları paylaşan dünya çapında bir girişim olan Forgotten Foods Network’ün oluşturulmasına yol açtı. Bu da unutulmuş gıdalar için iyi bir fırsat demek. CFF gıda sorunlarıyla mücadele etmeye devam ediyor, planı da yeni yiyecek çeşitlerini halka sunabilmek. Umarız ki yakın zamanda bu besleyici gıdalar herkesin kolayca ulaşabileceği ürünler olur ve dünya dört büyük tahıla bağımlı olmaktan kurtulur.
