Uber ve Diğer Platformlar Bizi Kandırıyor Olabilir Mi?
Son zamanların en popüler uluslararası ulaşım ağı şirketi olan Uber’in iş modeli aslında gayet basit. Uber, insanlar arasındaki alışverişi kolaylaştırmış ve son derece başarılı olmuştur. Hatta neredeyse insanlara servis yapmaktan yemek sunmaya kadar birçok alanda işlem maliyetlerini ortadan kaldıran bir platform haline gelmiştir.
10 Mayıs’ta New York Menkul Kıymetler Borsasında işlem görmeye başlamıştır. Daha sonra Uber’in yakında dünyanın en değerli şirketleri arasında olacak olmasının sebeplerinden biri de işlem maliyetlerini ortadan kaldırmasıdır. Bununla birlikte, beklenen 82.4 milyar dolarlık piyasa değeri, biriktirdiği kullanıcı verilerinin zenginliğine kıyasla biraz soluk kalmış olabilir. Fakat Uber kullanıyorsanız, uygulamanızın konumunuz, cinsiyetiniz, harcama geçmişiniz, kişileriniz, telefonunuzun pil seviyesi ve hatta yakında sarhoş olup olmadığınız hakkında bile bir veri hazinesine sahip olduğunu bilmelisiniz. Bu, kulağa oldukça korkunç geliyor değil mi? Uber’in bu alandaki uzmanlığı, zamanla kullanıcıları kar amacıyla kullanan tehlikeli bir potansiyel haline gelebilir.
Uber yalnız değil
Araştırmalar, en büyük dijital platformların (Airbnb, Facebook, eBay ve diğerleri) nasıl yaşadığımızla ilgili çok fazla veri elde ettiklerini, kullanıcılarını büyük ölçüde manipüle etme yetkinliğine sahip olduklarını gösteriyor. Bu platformlar, elde ettikleri verileri kullanarak kullanıcıların davranışlarını tahmin edebilir ve bunun yanında nereye tıklayacaklarını, neleri paylaşacaklarını ve sosyal platformlarda ne kadar zaman harcayacaklarını dahi tespit edebilirler.
Çoğu platform henüz bu verileri kullanmıyor olsa da, davranışsal psikoloji teknikleriyle yapılan manipülasyonlar sessizce gerçekleşiyor olabilir. Eğer günümüzde veri güvenliği konusunda gerekli çalışmalar yoğunlaştırılmazsa, daha sonra bu durumu tespit etmek ve durdurmak daha da zorlaşacaktır.
Digital Platformlar ve Kullanıcı Verileri
Dijital platformlar isterlerse, kullanıcıların eylemlerini manipülatif yollarla yönlendirmek amacıyla tasarlanmış bir sistem oluşturabilirler. Bu platformlar büyüdükçe, kullanıcıların seçimlerini yönlendirebilen mimarlar haline gelebilirler.
Örneğin; bir ulaşım ağı platformu, sizin sarhoş olduğunuzu veya nadiren seyahat ettiğiniz bir mahallede bulunduğunuzu tespit ederse, sizden gelen talebi reddedemeyeceği için normalde alacağı ücretten daha yüksek bir ücret talep edebilir.
Yasal Zorluklar
Aslında tespit edilen ve birçoğumuzun endişelendiği bu manipülasyonların çoğu yasa dışı sayılmayabilir. Yasa düzenleyiciler, genellikle sürekli gelişen teknolojiye ve uygulamaların kullanıcılar üzerindeki etkilerine ayak uyduramadıkları için bu konudaki yasa düzenlemeleri de sekteye uğrayabilir.
İyi tanımlanmış ve uygulanabilir yasal korkulukların olmadığı göz önüne alındığında; bu şirketlerin, kullanıcı verilerini işleyerek nelere sebebiyet verebilecekleri gelecekte öngörülemeyen bir problem haline gelebilir.
Etik Kod Fikri Nedir ?
Bazılarına göre yatırımcıların, kullanıcıların ve çalışanların talebi üzerine platform şirketlerinin de izleyebileceği etik bir kod oluşturulması gerektiği düşünüldü. Yapılan bu araştırmalara dayanılarak, teknoloji ve bilgi işlem şirketlerine yönelik olanlar da dahil olmak üzere yüzlerce etik kod gözden geçirildi.
Veri güvenliği ve kişisel kaygılardan biraz olsun uzaklaşıp bu platformlara dair etik kodların tanımlanması içimizi biraz olsun rahatlattı. Yine de her yeniliğin getireceği riskleri değerlendirip temkinli davranmak gerek.
