Tüketim Çılgınlığının Felsefesi ”Diderot Etkisi”
Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi– Diderot etkisi, bir satın almanın mevcut eşyalarımızla artık yetinemememizi baz alıyor.
Diderot etkisi iki fikir üzerine kuruludur. İlk fikir, tüketiciler tarafından satın alınan malların kimlik duygularıyla uyumlu olacağı ve sonuç olarak birbirini tamamlayacağıdır. İkinci fikir, tüketicinin mevcut tamamlayıcı mallarından sapan yeni bir mülkiyetin tanıtılmasının, sarmal bir tüketim süreciyle sonuçlanabileceğini belirtir. Aslında Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi olumsuz çevresel, psikolojik ve sosyal etkilerle potansiyel olarak sarmal bir tüketim modelini kışkırtması sürecini detaylandırıyor. Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi terimi, 1988’de antropolog ve tüketim kalıpları uzmanı Grant McCracken tarafından icat edilmiştir. Daha sonra adını etkiyi ilk kez bir denemede tanımlayan Fransız filozof Denis Diderot’ tan (1713-1784) almıştır.
Diderot Etkisi Nedir? -Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi
Bu terimi ilk olarak Diderot’nun “Eski Sabahlığımdan Ayrıldığım İçin Pişmanlık” adlı makalesinde duyuyoruz. Öncelikle, bir hikaye ile anlatıma başlıyoruz. Bu hikaye güzel bir kırmızı sabahlık hediyesi ile başlıyor. Daha sonra nasıl beklenmedik sonuçlara yol açtığını ve sonunda onu nasıl borca sürüklediğini anlatıyor. Başlangıçta hediyeden memnun olan Diderot, sonrasında yakalanacağı ruh hastalığından bihaberdi. Zarif yeni sabahlığıyla karşılaştırıldığında, sahip olduğu diğer şeyler bayağı eski görünmeye başladı. Bundan ötürü yeni kıyafetinin zarafetine ve tarzına uymadıkları için tatmin olmadı. Örneğin eski hasır sandalyesini Fas deri kaplı bir koltukla değiştirdi. Ya da eski masasının yerini yeni ve pahalı bir yazı masası aldı. Hatta yetmedi, eskiden çok sevdiği baskıların yerini daha pahalı baskılar aldı… İşte burada Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi kendini göstermeye başladı. Diderot, “Eski sabahlığımın mutlak efendisiydim, ama yenisinin kölesi oldum…” der ve devamını getirir: “Ani zenginliğin bulaşmasına dikkat edin. Fakir adam görünüşe bakmadan rahatına bakabilir ama zengin adam her zaman bir baskı altındadır.”
Tüketim Dilinde Diderot Etkisi -Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi
McCracken’in kullanımında Diderot etkisi, “ürün tamamlayıcıları” veya “Diderot birimleri” içindeki nesneler ile tüketiciler arasındaki etkileşimin sonucudur. Bir Diderot birliği, birbiriyle ilişkili olarak kültürel olarak tamamlayıcı olduğu düşünülen bir nesneler grubudur. McCracken, bir tüketicinin, kişinin sosyal rolünün görünümünde ve temsilinde birliğe doğru çabalamak için tercih edilen bir Diderot birliğinden sapma olasılığının daha düşük olduğunu açıklar. Bununla birlikte, tercih edilen Diderot birliğinden bir şekilde sapan bir nesne elde edilirse, tüketicinin tamamen farklı bir Diderot birliğine abone olmaya başlamasına neden olabileceği anlamına da gelebilir.
Günümüzdeki Tüketim Çılgınlığı
Kapitalist sistemin asıl olarak tüketim üzerine kurulu olduğunu biliyoruz. Tüketimin günümüzde bir çılgınlığa dönüştüğünü inkar edemeyiz. Özellikle reklamların insanları aşırı biçimde etkilemeye başlamasıyla tüketim daha da hız kazanmıştır. Asıl sorun, parası az olup da o pahalı eşyaları statü sembolü olarak alanlar için ortaya çıkar. Bu eşyayı almak için kredi alındığında Diderot etkisi aslında kendini gösterir. Örneğin, elli bin liralık telefon alan bir kişi bu telefonla uyumlu olsun diye yeni krediler çekip kılık kıyafetini değiştirmeye yönelirse iş ciddileşmeye başlar. Bu, ekonomide gösteriş tüketimi denilen etkiye son derecede benzeyen bir etkidir.
Eski Sabahlığımdan Pişmanlık ‘tan Alıntılar
Neden tutmadım? Bana alışmıştı ve ben de ona alışmıştım. Vücudumun tüm kıvrımlarını engellemeden şekillendirdi; Pitoresk ve yakışıklıydım. Diğeri sert ve nişastalı, beni sıkıcı gösteriyor. Nezaketinin ödünç vermediği hiçbir ihtiyaç yoktu, çünkü yoksulluk neredeyse her zaman işgüzardır. Bir kitap tozla kaplıysa, panellerinden biri onu silmek için oradaydı. Kalınlaşmış mürekkep tüy kalemimde akmayı reddederse, yan tarafını gösteriyordu. Uzun siyah çizgilerle izlenen, bana verdiği hizmetleri görebiliyordu. Bu uzun satırlar edebiyatçıyı , yazarı, çalışan adamı duyurur. Artık hiçbir şey için zengin bir malın havasına sahibim. Kim olduğumu kimse bilmiyor.
Sığınağında ne bir uşağın beceriksizliğinden, ne kendi beceriksizliğimden, ne ateşin patlamasından, ne de su dökülmesinden korktum. Eski bornozumun mutlak efendisiydim. Yeninin kölesi oldum.
Altın postu koruyan ejderha benim kadar endişeli değildi. İlgi beni kuşatıyor.
Kendini bir genç kızın keyfine, merhametine teslim eden sırılsıklam ihtiyar, sabahtan akşama şöyle der; malım nerede eski kahyam? Onu bunun için kovaladığım gün hangi iblis beni takıntı haline getirdi! Sonra ağlıyor, içini çekiyor.
Diderot Kimdir? -Tüketim Çılgınlığının Felsefesi Diderot Etkisi
Romantizm akımının öncüsü ve hümanist olan Diderot; zengin kiliseler kontrolünde bir endüstri olarak gördüğü Hristiyanlık dinini reddetmiştir. Bunun sonucunda birçok dincinin saldırılarına maruz kalmıştır. Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafından ilgiyle karşılanmış olsa da, kimi çevrelerde de tepki ile karşılandı.
Yazıları ve felsefesi Fransız Devrimi’ ni hazırlamıştır diyebiliriz. Hatta yeni felsefi, bilimsel düşünceleri ve bilgileri Avrupa ölçeğinde yayma amacıyla tasarlanan ünlü Ansiklopedi’nin (Encyclopédie) baş editörüydü. Birinci cildi düşün ve ülkü arkadaşı D’Alembert yayımlamıştı.
Aydınlanma Dönemi’nin Baş Filozoflarından Biri
Aydınlanma döneminin en önemli yazar ve düşünürlerinden biridir. 17. ve 18. yy. arasındaki akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, ön yargılardan ve ideolojilerden kurtarmaya çalışmıştır. Amacı, özgürleşmek ve yeni bilgilere açık toplumlar geliştirmektir. Hatta aydınlanma çağında, orta çağ’ın sona ermesinin ardından kilise eski gücünü yitirdi. Böylece tüm dogmalar da yeniden sorgulanmaya başladı. Aydınlanma çağında özellikle klasisizm dışında pek çok yeni akımlar ortaya çıktı. Bu akımları fazlaca destekleyen ve kendi fikir ve doğruları çerçevesinde aydınlığa ulaşmayı hedefleyen en önemli filozoflardan biridir.
KAYNAK: WIKIPEDIA, MAHFI EGILMEZ
