Dezenformasyon: Toplumsal Olaylarda Doğru Bilgiye Nasıl Ulaşırız?
Toplumun çoğunluğunu etkileyen durumlarda süreci etkileyen en önemli şeylerden biri doğru bilgiye ulaşabilmektir. Sosyal toplum olayları, doğal afetler ya da siyasi bir karar süreçlerinde toplumun gelişmeleri takip edebilmesi oldukça önemlidir. Dezenformasyon çağın sorunlarından biri iken bu gibi durumlarda neler yapabiliriz? Sosyal medya mecraları ve haber kanallarının hesaplarının sıkı takibinin ardından doğru bilgiye nasıl ulaşabiliriz?
Bu gibi durumlarda durumun devamlılığı esnasında kaynağı belirsiz birçok haber ortaya çıkar. Buna benzer durumlarda doğru bilgi ile yalan haberi ayırt etmek hepimiz için hayati önem taşıyor.
DEZENFORMASYON NEDİR?
Dezenformasyon, yanlış veya doğruluğu bulunmayan ve kasıtlı olarak yayılan bilgi; bilgi çarpıtma anlamına gelir. Hasmı rencide etmeyi, aşağılayıp küçük düşürmeyi amaçlayan karşı propaganda ile benzerlik taşır.
Sosyal alanda bireyleri ve toplumları yönlendirmek amacıyla, yanlış bilgi ve haber vermek için kullanılan en önemli araçlardan biridir. Yanlış bilgi üretme ve yayma yoluyla yapılabileceği gibi mevcut bir bilgiyi kötü maksatla kullanma ve çarpıtarak verme yöntemi de uygulanabilir.
Manipülasyon amacı
Geleneksel propaganda veya Büyük Yalan teknikleri toplumsal seviyede hissiyatı motive veya demotive etme amacı taşırken dezenformasyon, makul seviyede kitleleri kuşkuda bırakan çarpıtma bilgiler veya bu bilgilerin yanlış kasıtlı sonuçlara bağlanması yoluyla manipüle etme amacına hizmet eder.
Eğer hedef kitle bu tip kontrolden etkilenebilecekse uygulanan diğer bir teknik, gerçeklerin gizlenmesi veya sansürlemedir. Eğer bilgi alma kanalları tamamen kapatılmadan bırakılabilirse, bu kısıtlı bilgilerin dezenformasyon ile doldurulabilmesi ve hasmın kolayca ispatlanamaz iddialarla birlikte kuşkulu halde bırakılabilmesi mümkündür.
Örnek olarak, bazı gerçek bilgileri ve gözlemleri bazı yanlış yorumlar ve yalanlarla karıştırmak veya bazı gerçek bilginin sadece bir kısmını vererek yanlış yorumlarla bilgiyi dağıtmak yaygın dezenformasyon taktiklerdendir.
Peki yanlış yönlendirilmelerden korunmak için neler yapabiliriz? Örneğin, bilgiye ulaşmak için sosyal medya mecralarını tercih ediyorsanız güvenilir hesapları takibe almak oldukça faydalıdır. Bu hesaplardan birkaç tanesini sizin için derledik.
1- TEYİT.ORG
Twitter, İnstagram, Youtube, Tiktok, Facebook, Spotify ve Linkedın hesaplarından ve internet sitesinden erişebileceğiniz bir site. Yaygın olarak gündemde dolaşan haber değeri taşıyan bilgileri araştırarak doğrulama yapıyorlar. Aynı zamanda adlarını taşıyan internet sitelerindeki açıklamada kendilerini şu şekilde tanımlıyorlar.
‘’Teyit bilgi ekosistemi aktörlerinde eleştirel düşünme alışkanlığını ortak değer kılmayı amaçlayan bir doğrulama organizasyonu. Teyit’te bilgi ekosistemini geliştirme hedefiyle paydaşlarımızla işbirliği içinde doğrulama ve güçlendirme faaliyetleri gerçekleştiriyoruz.
Teyit ile 2016’dan beri internetteki şüpheli bilgileri inceliyor, dijital okuryazarlık ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek için eğitim faaliyetleri yürütüyoruz. Farklı aktörleri bir araya getirerek yanlış bilgi sorununa yönelik sürdürülebilir çözümlerin geliştirilmesine katkıda bulunuyoruz.’’
2- DOĞRULUK PAYI
Doğruluğu kanıtlanan bilgiye ulaşabilmek için danışabileceğiniz bir diğer hesap ise ‘Doğruluk Payı. Twitter, İnstagram, Ekşi Sözlük, Facebook, Linkedın ve Youtube hesaplarından ve internet sitesinden takip edebilirsiniz. ‘’Doğru bilgiye ulaşmaya hoş geldin!’’ diyerek karşıladıkları sayfalarında kendilerini bu sözlerle tanımlıyorlar.
Doğruluk Payı, Haziran 2014’ten bu yana içerik üretimini sürdüren, Türkiye’nin ilk kurumsal fact-checking (doğruluk kontrolü) platformudur. Doğruluk kontrolünün temel amacı ise farklı mecralardan geniş kitlelere yayılan şüpheli bilgileri kamuya açık kaynaklardan inceleyerek insanlara kolay anlaşılabilir, doğru bilgi sunmaktır.
3- YALANSAVAR.ORG
2009 yılında kurulan yalansavar.org sitesi Türkiye’deki ilk doğrulama kuruluşu sayılabilme özelliği taşıyor. Bu amaçla bir grup bilim meraklısı ve bilim insanı ile kurulan bir platform. Akılcı ve eleştirel yaklaşım ile topluma bildiklerini anlatmayı ilke edinen ekip kendilerini şu sözlerle tanımlıyor.
‘’Yalansavar, eleştirel düşünce ve bilim tutkunlarının bir araya gelerek oluşturduğu gönüllü bir platform. Amacımız, sağlıklı bir toplum için elzem olan eleştirel düşünce alışkanlığını yaymaya katkıda bulunmak ve muhtelif asılsız iddiaları irdelemek.’’
Ülke olarak geçtiğimiz bu zor günlerde yaralarımızı sarmak için elele mücadele edeceğiz. Sürecin takibini yaparken provokasyonlardan etkilenmeden doğru bilgiye ulaşmak için yazımızı değerlendirebilirsiniz. Sosyal medya mecralarında eriştiğiniz bilgilerin doğruluğunu teyit etmeye çalışın. Her okuduğunuza her gördüğünüze inanmayın. Bu zor günlerin geride kaldığı, aydınlık yarınlarda görüşebilmek dileğiyle…
