Türk’ün Kitapla İmtihanı
Türk’ün Kitapla İmtihanı – Artık bu soruyu sormamızın vakti geldi: Okuyor muyuz? Bu yazıyı okuyan arkadaşlarımızın birçoğu belki bu söylediğimize katılmayacaktır. Eğer gerçekten okuyorsanız ve bu yazıya denk geldiyseniz sizden hem özür diliyoruz hem de sizi tebrik ediyoruz! Türkiye’deki %0.1’lik dilimdesiniz!
Evet yanlış duymadınız: %0.1. Gerçekten elinize ayda bir iki kitap alıyorsanız ya da en azından sayfaları çeviriyormuş gibi yapıyorsanız Türkiye’deki 1000 kişiden birisiniz. Bununla gurur duyuyor olabilirsiniz ve hatta duymalısınız da ama bir de kafamızı kaldırıp etrafımıza bakmamız gerekiyor. Gerçekten okuyor muyuz?
Türk’ün Kitapla İmtihanı
2017 yılında 126 milyonluk Japonya’da 42 milyon, 327 milyonluk ABD’de günde 300 milyon gazete satılırken 79 milyonluk ülkemizde toplam gazete tirajı 3 milyon civarında seyretmektedir. Türkiye’deki gazetelerin büyük bir kısmının siyasi partiler ve çıkar grupları tarafından desteklendiğini ve bir çoğunun 1 TL ile 2 TL arasında değiştiğini düşündüğümüzde bu sayıların biraz komik kaçtığını söyleyebiliriz.
Belki içinizden şunu söylüyor olabilirsiniz: “Gazete mi kaldı artık? Biz haberleri Twitter’dan alıyoruz zaten…”. Peki o zaman gelin biraz kitap okuma istatistiklerine bakalım.
Demokratik Eğitim ve Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin ‘Türk Halkının Kitapla İmtihanı!” adlı Ar-Ge raporuna göre dünyada en fazla kitap okuyan ülkelerin başında, yüzde 21 ile Fransa ve İngiltere geliyor. Ardından, yüzde 14 ile Japonya yer alıyor. Bu oran birçok vatandaşımızın aptallığından dem vurdukları Amerikalılarda yüzde 12. Türkiye’yi merak ettiyseniz söyleyelim, oran yüzde 0.1
Bu raporda yöntemler ve kriterler açıkça belirtilmediği için bu sonuçları sorgulayabiliriz. Ama durun, elimizde başka veriler de var.
Türk’ün Kitapla İmtihanı – Veriler ile
Eski başbakan yardımcısı Mehmet Şimşek’e göre internet kullanımına günde 4 saat, televizyon izlemeye günde 6 saat harcayan Türk halkı kitap okumaya günde 6 dakikasını ayırıyor. Norveç’te bir vatandaş kitaba yıllık 137 dolar, Almanya’da ise 122 dolar ayırırken bir Türk ise 25 cent gibi bir miktarı kitaba ayırmakta.
Bir veri de TÜİK’ten: Türkiye, 2 milyar 100 milyon doları aşan kitap endüstrisi hacmiyle dünya sıralamasında 11’inci fakat Türk halkı kitap okuma oranında dünyada yoksul Afrika ülkeleriyle aynı kategoride. TÜİK’e göre Türkiye’de kitap, ihtiyaç listesinin 235’inci sırasında yer alıyor, yazıyla ikiyüzotuzbeş.
PISA sonuçlarında 2003 yılından beri tüm branşlarda OECD ortalamasının altında kalan Türkiye için gelecekte bir umut var mı? Gelin ülkemizin 209 güzide üniversitesinin kütüphanelerine bir göz atalım.
Her şeyi devletten beklemeyelim, eğitimin özelleştiği ve güzelleştiği(!) şu günlerde vakıf üniversitelerimizle işe başlayalım. YÖK’ün “Vakıf Yüksek Öğretim Kurumları 2019” raporuna göre, 70 vakıf üniversitesinden 5 tanesinde öğrenci başına 1 kitap düşmekte. Yanlış okumadınız: yazıyla bir! Bu rakam 9 üniversitede 2, 13’ünde 3, 7 üniversitede 4’e çıkmış durumda. Bu 70 üniversitenin sadece 10 tanesinde sayılar çift haneye ulaşıyor. Zirvede İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi (51), Bilkent (42), ve Koç (32) bulunuyor.
Toplam kitap sayısında ise birinciliği 507.596 kitapla Bilkent çekiyor. İkinci sırada Koç (257.727), üçüncü sırada da Başkent Üniversitesi (221.719) bulunuyor. Sadece 10 üniversitenin 100.000 barajını geçebildiği listenin bir de son sıralarına bakalım.
10.000 rakamın altında kalma şerefine nail olmuş listenin sonunda 500 kitapla(!) Antalya Alev Üniversitesi bulunuyor. Lokman Hekim ve Alanya Emin Paşa Üniversitelerinin durumu biraz daha iyi: 1231 ve 1907.
İyi bir lisans öğrencisinin veya ayda bir iki kitap okuyan bir ailenin kitaplığıyla bile yarışamayacak durumda olan üniversitelerimizin nasıl öğrenci yetiştireceği meçhuldür. Diyorsanız ki dünyadan çok mu farklıyız gelin bu sorunuzu da cevaplayalım.
Eğitim
Harvard Üniversitesinin kütüphanesinde 19 milyon kitap mevcut, üzücü fakat bu sayı Türkiye’deki TÜM VAKIF ÜNİVERSİTELERİNİN kitap sayısından daha fazla. “Ne yani Harvard 38.000 Antalya Akev Üniversitesi mi yapıyor böyle karşılaştırma olmaz!” dediğinizi duyar gibiyiz. O zaman en iyiyle en iyiyi karşılaştıralım: 6700 lisans ve 15.250 lisansüstü öğrencisiyle Bilkent’in iki katı öğrenciye sahip Harvard’ın kütüphanelerinde Bilkent’ten 38 kat fazla kitap bulunuyor. Biraz da genel kültür olsun diye Oxford Üniversitesi’nde 12, Cambridge’de 8 milyon kitap olduğunu belirtelim. Ayrıca bu sayılara online erişim imkanlarını ve nadir kitap koleksiyonlarını katmadık, bilginize.
Tamam üniversiteler insanlara kitap okumayı özendirmek zorunda olmadığını açıkça belli etmiş. Peki diğer kütüphanelerde durum nasıl?
TÜİK 2017 verilerine göre Milli Kütüphanedeki kitap sayısı 1.410.489, ABD’deki Kongre Kütüphanesi’nde ise bu sayı 16 milyon. Deutssche Nationalbibliothek’te 15.5, Bibliotheque Nationale ve British Library’de 14 milyon kitap bulunmakta.
Gördüğünüz üzere durum pek iç açıcı değil. Bu coğrafyanın insanları ister Müslüman ister Hristiyan olsun okumuyor. Düzgün kitap kulüplerinin bile olmadığı ülkemizde “Kitap okumuyorum ve hiçbir zararını görmüyorum” gibi lafların arkasına sığınmaktan başka çaremiz yok gibi gözüküyor. Kitap okuma oranlarından daha vahimi ise bunu değiştirmek için hiçbir şey yapmıyor olmamız. Her şeyi eleştiriyoruz, ama arkasını doldurmuyoruz. Tartışıyoruz ama öğrenmiyoruz. Peki bu kısır döngüden nasıl çıkacağız? Belki de tüm sorunlarımıza çözüm olacak cevaplanması gereken ilk soru budur…
