Plastik Kullanımı – Lanet Mi Yoksa Kurtarıcı Mı?
Plastik Kullanımı – Lanet Mi Yoksa Kurtarıcı Mı? – Plastik neredeyse hayatımızın tamamında.Kullandığımız cep telefonları, bilgisayarlardan tutun da içtiğimiz suya kadar. Asla azımsanmayacak bir alana sahip yaşamımızda .Kısaca bir düşündüğümüzde bile tüm plastik eşyalarımız, gıdalarımız, kıyafetlerimiz, kullandığımız araçlar aslında her şey bizimle beraber yaşam döngümüzü paylaşıyor.
Doğduğumuz andan beri tüketiyoruz. Ve sürekli olarak da tüketmeye devam ediyoruz. Bunun bir sonucunun olacağından habersizce. Son yıllarda biraz daha bilinçlendik diyebiliriz sanırım. Çünkü gezegenimizde yalnız olmadığımız tabiri caizse gözümüze sokuldu.’’Bu mavi gezegeni bizde sizinle paylaşıyoruz.’’ diyerek bir ses yükseldi, Kuzey Kutbundan.
Tabi bu ses yükselene kadar milyonlarca ton plastik atık okyanusun dibindeydi. Böyle yazınca biraz insan kendini kötü hissediyor ama bunu yapan da bizleriz ne kadar dolaylı yollardan olsa da.
Gelin biraz modern hayattaki bize bile bizden daha yakın olan hayat arkadaşımızın ortaya çıkma sürecine bakalım.
Plastik Kullanımı – Lanet Mi Yoksa Kurtarıcı Mı?
Plastiğin Tarihi
Plastik kullanımı, plastiğin ilk örneği Britanyalı bir metalurjist olan Alexander Parkes ‘in 1850’li yıllarda çeşitli çözücülerle işlenmiş nitroselüloza dayanan bir selüloit olan ilk termoplastik Parkesin adını verdiği üründür.
Aynı yıllarda patentini de alarak tarihe geçmiş ilk plastik ürünü üreten metalurjist. Fakat Parkesin adını verdiği madde çok kırılgan bir yapıya sahipti ve çok kullanışlı değildi. Belli alanlarda kullanılıyordu, örnek vermek gerekirse süs eşyaları, bıçak tutamakları ve kutular gibi. İlerleyen yıllarda daha esnek olması için formülünde bazı değişikliklere gidildi.
Yapılan değişiklikler sonucunda plastik ticari başarısını 1870’li yıllarda yakaladı. Hem de hiç tahmin edemeyeceğimiz bir kullanım alanında bilardo toplarında.1900’lü yıllara gelindiğinde plastiğin hala ekside olduğu noktalar vardı. Örneğin yanıcı bir madde olmasından dolayı kullanımının es geçildiği alanlar hala çoğunluktaydı.
1907 yılında Bakalit olarak bildiğimiz (sert, koyu plastik) Belçikalı bir kimyacı olan Leo Baekeland tarafından keşfedildi ve patentlenecek ilk gerçek sentetik plastik oldu. karboksilik asit ve formaldehitten imal edilen Bakalit reçinesi normal olarak dolgu maddeleriyle (lifler veya ağaç boyası) takviye edilmiştir. Bakalit, plastikleri tüketicilerin hayatlarına çeşitli şekillerde getirdi. Mükemmel yalıtım özellikleri, saç kurutma makineleri, radyo dolapları, küllükler ve kameralar için ideal bir malzeme haline getirdi.
Bakalit aynı zamanda ahşaba benzer bir görünüşe de sahipti, bu yüzden araba panoları ve topuzları için popüler bir seçim oldu.
Gelişmekte olan telekomünikasyon endüstrisi için yüksek basınçlı laminatlar yapmak için kağıt veya kumaş emprenye(Çeşitli yöntemlerle değişik kimyasal maddelerin ahşabın/kumaşın bünyesine emdirilmesi işlemidir. ) etmek için de kullanıldı.
PVC için ilk patent 1914 yılında kaydedildi.
1920’li yıllara gelindiğinde plastik her alanda henüz kullanılmadığı için bilim insanları deneyler yapmaya devam ediyordu.
1922’de bir Alman kimyacı olan Hermann Staudinger, plastik endüstrisinin tüm yüzünü değiştirecek bir keşif yaptı. Sentezlenen kauçukla çalışarak, plastiklerin, birçok yeni plastiğin icat edilmesini sağlayan bir buluntu olan “süper polimerler” olarak bilinen birbirine bağlı binlerce molekülün zincirlerinden yapıldığını gördü.
1922 yılında selüloz asetatta kalıplanmış ilk gözlükler Fransa ‘da üretildi.
Devam eden yıllarda plastik endüstrisinde petrol türevleri kullanılmaya başladı ve plastiğin ilk yıllarında kullanılan doğal reçineler yerini tamamen endüstrileşmiş hammaddelere bıraktı. Plastik gelişmeye ve hayatımızın tüm alanlarına entegre olmaya başladı. Patlama noktası 2.Dünya Savaşının yaşandığı 1940’lı yıllarda ve sonrasında yaşandı.
Modern Hayatımızın Vazgeçilmezi: Plastik
İlk paragraflarda da değindiğimiz gibi plastik modern hayatımızın vazgeçilmez bir parçası. O olmadan bir yaşam düşünmek çok zor. Evlerimize aldığımız her şey neredeyse plastik en basiti aldığımız sular plastik şişelerde evlerimize geliyor.
Plastiğin yerini dolduracak bir materyal bulmak bazı alanlarda mümkün olsa da bazı alanlarda maalesef ki mümkün olamıyor. Hem maliyet açısından ucuz bir madde hem de kullanım alanları o kadar fazla ki ikame bir ürün bulmak çok zor. Durum böyle olunca yönetimler geri dönüştürülebilir plastiklere yönelmeye başladı.
Bu alanda da çok başarılı olduğumuz söylenemez. Çünkü sadece bir yıl içerisinde dünyada 5 trilyon adet plastik poşet üretiliyor ve üretilen bu poşetlerin sadece %1’lik bir kısmı geri dönüştürülebiliyor. Bir plastik poşetin doğada yok olması da yaklaşık olarak 1000 yıl içinde gerçekleşiyor.
Verisk Maplecroft yetkilileri bir araştırma yaparak oranları şu şekilde endekslediler ve karşımıza çıkan tablo maalesef ki hiç iç açıcı değil. Endekse göre, dünya genelinde her yıl 2,1 milyar ton çöp(çoğunluğu plastik türevleri olmak üzere) üretiliyor ve bunların sadece yüzde 16’sı geri dönüştürülüyor. Çöplerin yüzde 46’sı geri dönüştürülemeyecek şekilde atılıyor.
Global Markalar Ne Gibi Adımlar Atıyor?
Son yıllarda hem yönetimler hem de uluslararası şirketler bu alanda önemli adımlar atmaya başladı. Örneğin Starbucks ve McDonald’s gibi markalar plastik pipet ve plastik bardak kullanımını minimuma indirme için adımlar atmaya başladılar. Plastik yerine kâğıt ürünleri ikame olarak kullanarak. Ve yine spor giyim sektörünün devlerinden biri olan Adidas da ayakkabı ve diğer ürünlerindeki plastik kullanım oranlarını azaltmaya ve ikame ürünler kullanmaya başlayacak.
Peki Biz Neler Yapabiliriz?
- Geri dönüşümü olan ürünleri kullanmaya başlayabiliriz.
- Çöplerimizi ayrıştırarak atabiliriz.
- Plastik materyaller kullanmak yerine ikame olan materyaller kullanabiliriz. Örneğin plastik poşet yerine bez poşet/çanta gibi.
- Plastik bardak, şişe yerine cam kullanımına yönelebiliriz.
- Plastik mutfak gereçleri yerine porselen, seramik ve cam ürünleri tercih edebiliriz.
Daha yapacaklarımız örneklendirebiliriz. Plastiği tamamen hayatımızdan çıkarmak belki de imkansız ama sınırlandırabiliriz. Bu mavi gezegeni korumak bizim elimizde.
