Nobel ’19: Ödüller Sahiplerini Buldu!
Nobel ’19: Ödüller Sahiplerini Buldu! – İsveç ve Norveç’deki kurumlar tarafından her yıl tıp ya da fizyoloji, fizik, kimya, edebiyat, ekonomi bilimi ve barışa yapılan katkılar üzerine verilen ve dünyanın en prestijli ödüllerinden olan Nobel Ödülleri Ekim ayının gelmesiyle birlikte sahiplerini buldu. Dinamitin mucidi Alfred Nobel onuruna, 1901 yılından bu yana insanlığa hizmet eden insanları ödüllendirmek amacıyla her yıl 10 Aralık tarihinde İsveç’in başkenti Stockholm de yapılacak törenle dağıtılan Nobel Ödüllerini biz de yakından takip ettik. Şimdi gelin bu senenin kazananlarına hep beraber bakalım.
Nobel Tıp Ödülü
@twitter
Hayvanlar gıdaların yakılması ve enerjiye dönüşebilmesi için oksijene ihtiyaç duyar. Bu temel bilgiyi yüzyıllardır biliyor olmamıza rağmen hücrelerin değişen oksijen seviyelerine nasıl yanıt verdiğini bilmiyoruz.
ABD’den William Kaelin ve Gregg Semenza ile İngiltere’den Peter Ratcliffe, “oksijen seviyesinin hücre metabolizmasını ve fizyolojik fonksiyonu nasıl etkilediği” ile ilgili yaptıkları araştırmalarıyla Nobel Tıp Ödülü’ne layık görüldüler.
Bu keşifleriyle birlikte vücudumuzun oksijeni nasıl işlediği ve oksijene nasıl yanıt verdiği konusunda anlayışımızı değiştiren üç deha kansızlık, kanser ve diğer pek çok hastalıkla mücadele için de yeni stratejilerin yolunu açtı.
Nobel Kimya Ödülü
@twitter
Lityum iyon piller 1970 petrol krizinden sonra ortaya çıkan mucizevi bir icattı. İngiliz kimyager M. Stanley Whittingham, fosil yakıtlardan bağımsız olarak çalışabilecek yeni bir teknoloji arayışı içinde lityum maddesinin elektronlarını dışa aktarma konusundaki büyük potansiyelini keşfetti ve enerji açısından oldukça zengin olduğunu buldu. Sonrasında deneylerine devam eden Whittingham ilk lityum bataryayı üretmiş oldu.
ABD’li John Goodenough 1980 yılında lityum pillerin kapasitesini iki katına çıkaracak ortamı yarattı ve lityum iyonlarının dört volta kadar enerji üretebileceğini gösterdi. Bu, daha güçlü pillere giden yolda önemli bir dönüm noktası oldu.,
@easyacc
Japon kimyager Akino Yoshino ise 1985 yılında, Goodenough’ın katodunu baz alarak ilk ticari lityum-iyon pili üretti. Yoshino ayrıca anotta re-aktif lityum yerine kobalt oksit gibi lityum iyonlarını depolayabilen bir karbon materyal kullanarak pilleri defalarca şarj edilebilir hale getirdi. Bu icat, bataryaların pratik hayatta yaygın kullanımını mümkün hale getirdi.
John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham ve Akira Yoshino, Günümüzde dizüstü bilgisayarlardan cep telefonlarına kadar çok sayıda elektronik araçta kullanılan lityum iyon bataryaların icat edilmesine katkıda bulunan çalışmalarından ötürü İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından Nobel Kimya Ödülüne layık görüldüler.
Nobel Fizik Ödülü
@twitter
Evreni binlerce yıldır anlamaya çalıştık. Çoğu zamanda keşiflerimizi çılgınca bulundu çoğu zaman reddedildi. Ama bu çalışmalar gelecek kuşaklara hep bir dayanak oluşturdu.
Bu seneki Nobel Fizik ödülünün bir yarısı işte tam böyle bir çalışmaya verildi. Kanadalı James Peebles’ın fiziksel kozmolojiye ilişkin görüşleri, tüm araştırma alanını zenginleştirdi. Son elli yıl boyunca kozmolojinin,spekülasyondan bilime dönüşümü için bir temel hazırladı. “Karanlık Madde” ve “Karanlık Enerji” gibi kavramları ortaya atan Peebles’ın 1960’tan beri geliştirdiği teorik çerçeve hala evren hakkındaki düşüncelerimizin temelini oluşturuyor.
@smartodds
Öte yandan Didier Queloz ve Michel Mayor, Samanyolu Galaksisinin keşfine devasa bir katkıda bulunarak Nobel Fizik Ödülü’nün diğer yarısına layık görüldüler. 1995 yılında ilk kez Güneş Sistemi dışında bir gezegeni gözlemleyen ikili Samanyolu’nda 4.000’den fazla gezegenin keşfedilmesine ön ayak oldular.
Princeton Üniversitesinden Prof. James Peebles, kainatın evrimi ve Dünya’nın kozmostaki yerinin anlaşılmasına dair katkılarından dolayı, Cenevre Üniversitesinden Prof. Michel Mayor ve Cambridge Üniversitesinden Prof. Didier Queloz ise 50 ışık yılı uzaktaki bir yıldızın yörüngesinde dönen “51 Pegasi b”, adlı dev gaz kütlesinin keşfi nedeniyle Nobel Fizik ödülüne layık bulundular.
Nobel Edebiyat Ödülü
@abc
Geçen yıl akademiye sarsan cinsel saldırı skandalından sonra bu sene verilen iki edebiyat ödülü birden verildi. Nobel Edebiyat Ödülü bu yıl, “ansiklopedik tutkuyla hayal gücünün sınırlarını aşan bir anlatım kullandığı” betimlemesi ile Man Booker ödüllü Polonyalı yazar ve psikolog Olga Tokarczuk kazandı.
Akademi, bu yılın Nobel Edebiyat Ödülü’nün ise Avusturyalı yazar Peter Handke’ye verildiğini duyurdu. Handke’nin “insan deneyiminin özgünlüğünü ve sınırlarını dilbilimsel ustalıkla araştıran etkili yapıtları” nedeniyle ödüle layık görüldüğü kaydedildi.
Nobel Ekonomi Ödülü
@nobelprize
Dünyada 700 milyon kişinin yoksulluk içinde yaşıyor, her yıl 5 milyon çocuk 5 yaşına gelmeden hayatını kaybediyor. Bu ölümlerin büyük bölümünün tedavisi basit ve ucuz hastalıklardan kaynaklanıyor. Bu senenin kazananları işte tam olarak bu duruma çözüm aradılar.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Alfred Nobel anısına verilen İsveç Merkez Bankası Ekonomi Bilimleri Ödülü’nün “küresel yoksulluğu gidermeye yönelik deneysel yaklaşımları için” ; Hint asıllı Amerikalı iktisatçı Abhijit Banerjee, Fransız asıllı Amerikalı iktisatçı Esther Duflo ve Amerikalı iktisatçı Michael Kremer’a verildiğini açıkladı.
@shareamerica
47 yaşında ödülü kazanan Duflo, ödülü kazanan ikinci kadın ve en genç bilim insanı oldu. Duflo ve Banerjee’nin aynı zamanda evli olması dikkat çekti.
Nobel Barış Ödülü
@thefinancialexpress
Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel’in vasiyeti uyarınca, her yıl ulusların ve halkların kardeşliği, silah ve orduların azaltılması, ve barış kongreleri düzenlemek için en çok çaba sarf eden kişi, kişiler veya kuruluşlara verilir.
Norveç Nobel Komitesi, 2019 Nobel Barış Ödülü’nü barış ve uluslararası işbirliğini sağlama çabaları ve özellikle de komşu Eritre ile sınır anlaşmazlığını çözme konusundaki kararlı girişimi için Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali’ye verdi.
Eritre Cumhurbaşkanı Isaias Afwerki ile yakın işbirliği içinde olan Abiy Ahmed, iki ülke arasındaki uzun “savaş da yok barış da” çıkmazını sona erdirmek için bir barış anlaşmasın prensiplerini hızlıca oluşturdu. Temmuz 2018’de iki ülke barış ve dostluk anlaşması imzalayarak yıllar süren ve en az 70 bin kişinin hayatını kaybetmesine sebep olan bu kanlı süreci sonlandırdılar.
